بازگشت
50 سالگي چايكاي روسي در فضا - پرونده محرمانه اي كه پس از نيم قرن جهاني شد
ارسالی صمیمی ارسالی صمیمی

مسكو - ۵۰ سال قبل در چنين روزي والنتينا ترشكوا معروف به چايكا از شوروي سابق به فضا پرواز كرد تا راه تسخير فضاي كيهاني را براي زنان جهان نيز بگشايد.                         

پرواز چايكا به فضا ۷۲ ساعت به طول انجاميد و زن فضانورد روس در اين مدت توانست همراه ستارگان و سيارگان ۴۸ بار دور زمين بچرخد.
ترشكوا به عنوان اولين زن فضانورد جهان روز ۱۶ ژوئن سال ۱۹۶۳ به فضا پرواز كرد و نيكيتا خروشچف دبير اول وقت حزب كمونيست شوروي سابق به پاس شجاعت يك دستگاه خودروي روسي چايكا (به معناي مرغ دريايي) به وي هديه داد.
نكته جالب در تسخير فضاي كهكشاني به دست نخستين زن فضانورد جهان اين است كه جزييات پرواز وي تنها در ۵۴۰ سالگي اين رويداد هيجان انگيز منتشر شد.
در واقع درست ۵۰ سال قبل براي اولين بار صداي زنانه اي در فضاي كهكشان پيچيد و ترشكوا با پرواز به مدار زمين به بزرگترين زن قرن ۲۰ و بانوي كهكشان تبديل شد.
امروز همه بر اين عقيده اند كه شخص ديگري نمي توانست به جاي او باشد. بنابر اطلاعات منتشر شده در آن زمان پنج زن روس براي سفر به فضا تحت نظر يوري گاگارين كه سال ۱۹۶۱ درهاي فضا را به روي بشريت باز كرده بود، آموزش مي ديدند، اما در نهايت اين ترشكوا بود كه گزينش شد تا با سفر به فضا نام خود را در تاريخ فضانوردي جهان به عنوان اولين زن ثبت كند.
زماني كه ترشكوا مي خواست به فضا پرتاب شود، جمله اي با مضمون اي آسمان، كلاهت را بردار. من آمدم! بر زبان آورد كه بعدها به عبارت معروفي در تاريخ فضانوردي زنان جهان تبديل شد.
شانزدهم ژوئن ۱۹۶۱ و هنگامي كه ترشكوا در پايگاه فضايي قزاقستان لباس ويژه فضانوردي را مي پوشيد، نبض وي در هر دقيقه ۱۶۰ بار مي زد كه نشان از هيجان بالاي داشت.
مطالعه اسناد بر جاي مانده از دروان شوروي سابق نشان مي دهد كه ترشكوا و والنتينا پاناماروا، تاتيانا كوزنتسوا، الينا سالاويووا و ژانا يركينا براي آماده شدن جهت سفر به فضا تمرين هاي سخت ۱۸ ماهه اي را گذراندند و در پايان نيز درجه ستواني دريافت كردند.
بديهي است كه برنامه اعزام زنان به فضا در آن سال ها به راحتي مردان نبود و دانشمندان و پزشكان روس پس از بررسي هاي زياد به اين نتيجه رسيدند كه انجام چنين كاري ميسر است.
ژنرال نيكولاي كامانين معاون فرمانده نيروي هوايي شوروي سابق در امور آموزش هاي فضايي، سختي هاي زيادي را تحمل كرد تا مسوولان را به عملياتي كردن برنامه اعزام زنان به فضا متقاعد كند.
با اين وجود تلاش ها و پافشاري كامانين براي اعزام زن به فضا با مخالفت مقام هاي ارشد از جمله سرگئي كارالوف معروف به عنوان رييس برنامه هاي فضايي و موشكي روسيه (معروف به پدر موشكي روس ها)، كالديش، استاد ارشد دانشگاه هاي شوروي و مالينورسكي وزير دفاع وقت شوروي مواجه شد كه اعلام كردند، نمي توانند خطرات چنين ماموريت دشواري را بپذيرند.
در نهايت استدلال كامانين مبني بر اينكه اجراي موفقيت آميز چنين برنامه اي وجهه بين المللي شوروي سابق را به شدت ارتقا خواهد داد و اينكه آمريكايي ها دختر جواني به نام جرالدين گوب را براي اعزام به فضا آماده مي كنند، موجب شد مسوولان شوروي بر سفر زنان به فضا مهر تاييد بزنند.
اطلاع از برنامه آمريكا براي اعزام فضانورد زن به مدار زمين، سبب شد دستوري مستقيم از كرملين به مسوولان فضايي روس برسد كه اقدامات لازم براي اعزام نخستين فضانورد زن روس آغاز شود.
ابتدا ۲۰۰ زن از سراسر شوروي سابق براي اين ماموريت دشوار و خطرناك داوطلب شدند، اما در نهايت تنها پنج نفر موفق به عبور از گردونه آزمايشات و تمرينات سخت و نفس گير شدند.
پنج رقيب ماموريت اعزام به فضا حتي ۲۵ روز پيش از نخستين پرواز يك زن فضانورد جهان به مدار زمين، سه مرحله ديگر متشكل از انجام آخرين معاينات پزشكي، حضور در كرملين و شركت در نشست كميسيون دولتي را پيش رو داشتند و شخصي كه از تمامي اين سه مرحله با موفقيت مي گذشت، مي توانست افتخار سفر به فضا را كسب كند.
گفته مي شود در نهايت، شخص نيكيتا خروشچف دبير اول حزب كمونيست روسيه، پرونده پنج نامزد زن اعزام به فضا را خود بررسي و بر اين نكته تاكيد كرد كه فرد نهايي بايد از دو ويژگي كمونيست بودن و تعلق به خانواده كارگري يا كشاورزي برخوردار باشد و اين چنين والنتينا ترشكوا برگزيده شد.
ترشكوا كه آن زمان ۳۵ ساله بلندپرواز، پر جنب و جوش و كاملا آماده بود، با مرور خاطرات آن سال ها گفته است: شرايط آن زمان كاملا متفاوت بود و سكوتي در فضا جريان داشت كه انسان را به وحشت مي انداخت.
وي اضافه مي كند: هشت شبانه روز در سكوت مطلق بوديم. اتاق ايزوله در ارتفاع ۵ كيلومتري قرار داشت. پزشكان مراقب رفتار فضانوردان بودند كه كسي از نظر رواني كنترل خود را از دست ندهد. من اشعار بسيار زيباي نيكراسوف (شاعر معروف روس) را در اتاق ايزوله مي خواندم.
وي مي افزايد: موشك مي توانست ما را به مسافتي بسيار دور ببرد. از آن فاصله سياره زمين به شكل يك دايره كوچك به نظر مي رسيد.
ترشكوا خيلي سريع دريافت كه اين پرواز به معناي بليط يك طرفه است. اخبار را به زمين مي داد و مسوولان پرواز بلافاصله او را هدايت مي كردند.
وي مي گويد: شرايط سختي بود. يك اشتباه مي توانست به معناي به هم ريختن برنامه ريزي و معلق شدن در فضا باشد. در روزهاي اول من متوجه اشتباهي شدم و آن را به كاراليوف خبر دادم، وقتي به زمين برگشتم از من خواهش كرد كه درباره اين اشتباه چيزي نگويم كه قول دادم و اين مساله مانند يك راز بين ما باقي ماند.
پس از پرواز ترشكوا تا ۲۰ سال بعد هيچ زن روس ديگري به فضا پرواز نكرد، زيرا بيماري سرطان ستون فقرات به كاراليوف اجازه نمي داد، آرزوي خود را براي اعزام گروه ديگري از زنان به فضا محقق سازد
تا اينكه در سال هاي دهه ۱۹۸۰ برنامه اعزام زنان روس به فضا از سر گرفته شد و سوتلانا ساويتسكايا به عنوان دومين زن روس عازم فضا شد و بالاخره در دهه ۱۹۹۰ يلنا كونداكوا در مقام سومين زن روسيه به فضا رفت.
بنا بر اعلام مسوولان فضايي روسيه، يلنا سيرووا نفر بعدي مي باشد كه قرار است پاييز سال ۲۰۱۴ با سفينه به فضا پرواز كند.
امروزه ترشكوا معروف به چايكا نامي بزرگ در حوزه فضا است كه حتي براي بزرگداشت او در كره ماه نشانه اي تعيين كرده اند و سياره كوچكي نيز به نام چايكا به احترام فعاليت هاي فضايي اكتشافي وي نامگذاري شده است.
ترشكوا ۷۶ كنوني هنوز آرزوي پرواز به مريخ را دارد و حتي در اين سن نيز از آمادگي آن سخن مي گويد.
ترشكوا كه در عنفوان جواني پرواز با هواپيماي ميگ ۱۵ در شرايط بي وزني را بارها تجربه كرده و با سفينه واستوك-۶ قلب فضا را شكافته است، مي گويد: مريخ سياره محبوب من است. البته، آرزوي ما پرواز به مريخ بود، براي اينكه بفهميم آيا در آنجا شرايط زندگي وجود دارد. اما متاسفانه مرزهايي براي بشر وجود دارد. فكر مي كنم كه پروازها به مريخ يك طرفه است. با اين حال من آماده پروازم.
مقام هاي وقت شوروي سابق براي بزرگداشت ياد و خاطره سفر ترشكوا به فضا در سال ۱۹۷۵ ساختمان جديدي در محل خانه پدري وي در منطقه اي در حومه شهر ياروسلاول بنا كرده و با گذاشتن وسايل و لباس هاي فضانوردي چايكا اين محل را به موزه تبديل كردند.
ترشكوا كه اين روزها به عنوان ژنرال و صاحب عنوان قهرماني شوروي سابق از احترام زيادي بين مردم و مسوولان فدراسيون روسيه برخوردار است، از اينكه سرنوشت بگونه اي رقم خورده كه نامش به عنوان نخستين بانوي فضانورد جهان در تاريخ ثبت شود، به خود مي بالد.
ولاديمير پوتين رييس جمهوري روسيه نيز كه به خوبي از نقش و جايگاه ترشكوا (چايكا) در تاريخ فضانوردي جهان آگاه است، براي پاسداشت زحمات در سفر به فضا نشان درجه يك دولتي را به وي اهدا كرد.






June 17th, 2013


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي